ေခတ္စမ္းကေန ျပန္ေျပာရရင္

{ ေခတ္ေပၚကဗ်ာ ဘာလဲ ဘယ္လဲ စာအုပ္မွ }

ျမန္မာကဗ်ာသမုိင္းကုိ ေလ့လာသူတုိင္းဟာ ‘ေခတ္စမ္း’ကဗ်ာ အေၾကာင္းကုိ ထည့္မေျပာဘဲ ေနလုိ႔မရပါဘူး။

အဲဒီလုိ ေခတ္စမ္းကဗ်ာအေၾကာင္းကုိ ေျပာၿပီေဟ့ ဆုိလုိ႔ရိွရင္လည္း ဆရာႀကီး သခင္ကုိယ္ေတာ္မိႈင္းတုိ႔၊ နဂါးနီတုိ႔အေၾကာင္းေတြကုိ ခ်န္လွပ္ထားပစ္ခ့ဲလုိ႔ မရျပန္ပါဘူး။

ၿပီးေတာ့လည္း ေခတ္စမ္းကဗ်ာ၊ ေခတ္စမ္းစာေပဟာ အရိွန္အဟုန္ ျပင္းျပင္းနဲ႔ ျဖစ္ေပၚလာ၊ အခ်ိန္ တစ္ခ်ိန္မွာ ၿငိမ္သက္ ရပ္တန္႔၊ အားအင္ ကုန္ဆုံး၊ ဇီ၀ိန္ ေလွ်ာ။ အဲဒီလုိ မဟုတ္ဘဲ ‘စာေပသစ္’ ေခတ္ထဲကုိ ေရအလ်ဥ္ တစ္ဆက္တည္း ၀ိညာဥ္ေျပာင္းၿပီး ဆက္လက္စီးဆင္းသြားခ့ဲတယ္ ဆုိတ့ဲ အခ်က္ကုိလည္း ေမ့ထားလုိ႔ မရေပဘူး။

ေခတ္သစ္ျမန္မာကဗ်ာရဲ႕ သမုိင္းမွာ ပထမဆုံး စာေပ ေျပာင္းလဲ လႈပ္ရွားခ့ဲတ့ဲ ေခတ္စမ္းဟာ ေခတ္ၿပိဳင္ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရး အေျခအေနေတြၾကားမွာ ထူးျခားမႈေတြ ရိွေနခ့ဲတာကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။

ပထမအခ်က္ ေခတ္စမ္းေခတ္မွာ ေခတ္စမ္းကဗ်ာရဲ႕ အဓိက ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္တ့ဲ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ နဲ႔ ဆရာမင္းသု၀ဏ္တုိ႔ ကဗ်ာဆုိေနတ့ဲ အခ်ိန္မွာ ဆရာႀကီး သခင္ကုိယ္ေတာ္မိႈင္းလည္း စာဆုိေနတယ္ ဆုိတ့ဲ ေခတ္စမ္းနဲ႔ သခင္ကုိယ္ေတာ္မိႈင္း ေခတ္ၿပိဳင္ အေျခအေန။

ဒုတိယအခ်က္ ေခတ္စမ္းကဗ်ာ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ အေရးအဖဲြ႔၊ ကဗ်ာပုံသဏၭာန္၊ ခံစားမႈ၊ ကဗ်ာအေၾကာင္းအရာနဲ႔ ဆရာႀကီးရဲ႕ ကဗ်ာ(ေလးခ်ဳိးႀကီး)ေတြဟာ မတူၾကဘူး။

ေနာက္တစ္ခါ တတိယအခ်က္ အမ်ဳိးသား လြတ္ေျမာက္ေရး ႀကိဳးပမ္းေနၾကတ့ဲ ၁၉၃၀ ခုႏွစ္မ်ား ကာလမွာ ေခတ္စမ္းက အမ်ဳိးသား စာေပသစ္၊ ရသစာေပသစ္ ထြန္းကားေရး လုပ္ေနခ့ဲသလုိ နဂါးနီစာအုပ္အသင္း (နဂါးနီစာေပလႈပ္ရွားမႈ) ကလည္း အမ်ဳိးသား လြတ္လပ္ေရး၊ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး အသိသစ္၊ အျမင္သစ္ေတြ ဖံြ႔ၿဖိဳးေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေနခ့ဲတယ္ ဆုိတာပါပဲ။

အဲဒီလုိ ေခတ္စမ္းရဲ႕ ေခတ္ၿပိဳင္ ထူးျခားခ်က္ သုံးရပ္ကုိ ေတြ႔ရမွာပါပဲ။ (ဒီေဆာင္းပါးမွာေတာ့ ဆရာႀကီး ‘မိႈင္း’ နဲ႔ ‘ေခတ္စမ္း’ အေၾကာင္းကုိပဲ အဓိကထား တင္ျပသြားပါမယ္။ ‘နဂါးနီ’ အေၾကာင္းကုိေတာ့ သိသာ႐ုံမွ်ပါ)

ေခတ္စမ္းရဲ႕ ေရခံေျမခံဟာ ၁၉၂၀၊ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ပထမေက်ာင္းသားသပိတ္ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိၾကပါတယ္။ အဲဒီ အမ်ဳိးသားလူထုလႈပ္ရွားမႈဟာ ေခတ္စမ္းကဗ်ာ ေပၚေပါက္လာဖုိ႔ ခင္းက်င္းလုိက္တ့ဲ လမ္းစ ဆုိရင္ မမွားေပဘူး။

အဲဒီမွာ အမ်ဳိးသားေရး လႈပ္ရွားမႈထဲကေန သိပၸံေမာင္၀၊ ေဇာ္ဂ်ီ၊ မင္းသု၀ဏ္ စတ့ဲ စာဆုိေတြ ေပၚထြန္းလာခ့ဲတယ္။ (သိပၸံေမာင္၀က စကားေျပ၊ ကဗ်ာအေနနဲ႔ ေဇာ္ဂ်ီက ေခါင္းေဆာင္ပါတယ္။)

အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဆရာႀကီး သခင္ကုိယ္ေတာ္မိႈင္း ဆုိလုိက္တ့ဲ စာက -

‘(ထ)ဆင္ထူးကုိ တျမည္ျမည္သင္ခ့ဲသမုိ႔

(ထီ)မထင္ ေက်ာင္းေတာ္သားေတြသုိ႔

အမည္အစဥ္မွာ ေခါင္းအေပၚဖ်ားတြင္မွ

မင္း႐ုိ႕ဆရာကုိ စာရင္းတုိ႔ကာ ထားလုိက္ၾကေပေတာ့’

(ယူနီဘာစီတီဘဲြ႔ေလးခ်ဳိးႀကီး၊ ေဒါင္းဋီကာသစ္)

ေခတ္စမ္းကဗ်ာ ေခါင္းေဆာင္ ဆရာေဇာ္ဂ်ီဟာ ဆရာႀကီး သခင္ကုိယ္ေတာ္မိႈင္းရဲ႕ စာေတြၾကားမွာ ႀကီးျပင္းလာခ့ဲတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ၁၉၂၀မွာ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ကုိ မေရာက္ဖူးေသးပါဘူး။ ၁၉၂၅-၂၆ က်မွ ေရာက္တာပါ။

ဆရာမင္းသု၀ဏ္ကေတာ့ ၁၉၂၉ (အသက္၂၀)မွ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ေရာက္ၿပီး သိပၸံေမာင္၀၊ ေဇာ္ဂ်ီတုိ႔နဲ႔ ေတြ႔ဆုံ ပူးေပါင္းမိတာပါပဲ။

ပထမဆုံး ေခတ္စမ္းကဗ်ာဟာ ၁၉၂၈ က်မွ ေပၚေပါက္ခ့ဲတာပါ။ သမား႐ုိးက် ေရး႐ုိးေရးစဥ္လမ္းကုိ စြန္႔ၿပီး စိတ္ကူးသစ္နဲ႔ စတင္ ေရးလုိက္တ့ဲ ဆရာေဇာ္ဂ်ီရဲ႕ ‘ပိေတာက္ပန္း’ ကဗ်ာကုိ ပထမဆုံး ေခတ္စမ္းကဗ်ာရယ္လုိ႔ မွတ္တမ္းတင္ထားၾကပါတယ္။

အဲဒါကုိ ေနာင္အခါမွာ ဆရာမင္းသု၀ဏ္က (ဆရာေဇာ္ဂ်ီနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔)-

“ပိေတာက္ပန္း ကဗ်ာကုိ ၁၂၉၀ ျပည့္၊ တန္ခူးလထုတ္ ယူနီဗာစီတီ ေကာလိပ္ မဂၢဇင္းမွာ စတင္ ပုံႏွိပ္ပါတယ္။ ၁၉၃၁ ခု၊ ဒီဇင္ဘာ ဂႏၳေလာက မဂၢဇင္းမွာေတာ့ ‘ေၾကာင္မနက္ျပာ’၊ ‘စံပယ္ျဖဴ’၊ ‘ခ်ိန္ေတာ္ေရာက္လွ်င္’၊ ‘၀မ္းဘဲငွက္’ ကဗ်ာေတြကုိ ေဖာ္ျပ ပုံႏွိပ္ျခင္း ခံရပါတယ္။ အဲသည္ ကဗ်ာေတြဟာ ဘာသာျပန္ ကဗ်ာေတြလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ ေရွးကဗ်ာေတြလည္း မဟုတ္ဘူး။ အေၾကာင္းရပ္ အေနနဲ႔ေရာ၊ အေတြ႔အႀကဳံအေနနဲ႔ေရာ၊ အမ်ဳိးအစားအေနနဲ႔ေရာ၊ ေရွးကဗ်ာေတြနဲ႔ မတူဘဲ ထုိးလုိးေထာင္ေထာင္ ကန္႔လန္႔ျဖစ္ေနတာကုိလည္း ေတြ႔ရတယ္” လုိ႔ ျပန္ေျပာျပဖူးပါတယ္။

ဆရာမင္းသု၀ဏ္ရဲ႕ ‘ကာလေပၚ ေလးလုံးစပ္ လကၤာသမုိင္း’ စာတမ္းထဲမွာ ‘ေၾကာင္မနက္ျပာ’ကဗ်ာကုိ ပထမဆုံး ေလးလုံးစပ္ကဗ်ာျဖစ္တယ္လုိ႔ မွတ္တမ္း တင္ခ့ဲပါတယ္။

၁၉၂၀ တစ္၀ုိက္မွာ ဆရာႀကီးမိႈင္းက -

‘ဘဂ၀ါ ဘုရာ့စက္ပ်ံ နိဗၺာန္ေကာင္းကင္စခန္းေပေပါ့

ပါဒနက္သန္ ဗိမာန္ေက်ာင္းသခၤမ္းတြင္မွ

ခေအာင္းကညင္ သဖန္းင့ဲျပင္

ထေနာင္းပင္တစ္နန္းရယ္တ့ဲ ၀နာကဘယံအငူ

(အုိကြယ္) အေပါင္းဘ၀င္ ခ်မ္းေစဖုိ႔

အေကာင္းတမင္ မွန္း မွန္းၿပီး

ေဒါင္းအဆင္ဆန္းေတြနဲ႔ ပ၀ါအလံထူ’

(ေဒါင္းဋီကာသစ္)

စတ့ဲ ကဗ်ာေတြ ဖဲြ႔ေနတ့ဲ အခ်ိန္မွာ ေခတ္စမ္းကဗ်ာ ေပၚေပါက္မလာေသးဘဲ ၁၉၂၈ က်မွ စတင္ေပၚေပါက္လာခ့ဲတာ ျဖစ္တယ္။ (ေဇာ္ဂ်ီ - ပိေတာက္ပန္း)

ေခတ္စမ္းကဗ်ာ ေပၚေပါက္ၿပီး ၁၉၃၁ မွာ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ ေရးတ့ဲ ‘ေၾကာင္မနက္ျပာ’ ကဗ်ာဟာ ပုံသဏၭာန္ ေတာ္လွန္မႈ အရိွဆုံး လုိ႔ ေျပာရမယ့္ ပထမဆုံး ေလးလုံးစပ္လကၤာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေခတ္စမ္းက ‘ေၾကာင္မနက္ျပာ’ နဲ႔ ကဗ်ာေျပာင္းလဲမႈျပဳတ့ဲ အခ်ိန္မွာ ဆရာႀကီးမိႈင္းကေတာ့ ၁၉၃၁ ဂဠဳန္ျပန္ ဒီပနီဋီကာမွာ အခုလုိ ေရးပါတယ္။

‘ရဂုံစံ ခ်စ္စရာ တပည့္တုိ႔မွာျဖင့္

ဥဳံအရဟံ သစၥာကတိေတြႏွင့္

ဂဠဳန္သရဏံဂစၦာမိၾကေပေတာ့’

အဲဒီ ဆရာႀကီးနဲ႔ ေခတ္စမ္းတုိ႔ ေခတ္ၿပိဳင္စာဆုိေနၾကရင္းမွာပဲ ၁၉၃၄ ခုႏွစ္၊ ဇူလုိင္လမွာ ‘ေခတ္စမ္းကဗ်ာမ်ား’ စာအုပ္ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။

အဲသလုိ ေခတ္စမ္းကဗ်ာေတြကုိ ပုံႏွိပ္ထုတ္ေ၀လုိက္တာနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ အေရးႀကီးတ့ဲ မွတ္ခ်က္ႏွစ္ခု ရိွပါတယ္။

တစ္ခုကေတာ့ ဆရာႀကီး ဦးေဖေမာင္တင္ရဲ႕ မွတ္ခ်က္ပါ။

‘ယခု ပုံႏွိပ္အပ္ေသာ ကဗ်ာမ်ားသည္ လူငယ္မ်ား ေရးသားၾကသည့္အတုိင္း ဆန္းသစ္ေသာ ကဗ်ာမ်ားလည္း ျဖစ္ၾကသည္။ ဆန္းသစ္သည္ ဆုိရာ၌ အဖဲြ႔အမ်ဳိးအစား ဆန္းသစ္သည္ဟု မဆုိလုိ၊ စိတ္ကူးဆန္းသစ္သည္ကုိသာ ဆုိပါသည္’လုိ႔ ဆရာႀကီး ဦးေဖေမာင္တင္က မိတ္ဆက္အမွာ ေရးပါတယ္။

သိပၸံေမာင္၀ရဲ႕ မွတ္ခ်က္ကေတာ့ -

‘အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ားမွ ခ်ေပးလုိက္ေသာ မ်ဳိးေစ့ကေလးမ်ားမွာ ဦးေဖေမာင္တင္၏ လက္သုိ႔ ေရာက္ေသာအခါ ထြားထြားက်ဳိင္းက်ဳိင္း သန္သန္မာမာ ျဖစ္၍ လာၾကေပ၏။ အသီးအပြင့္ေတြပင္ သီးပြင့္ေနၾကေလၿပီ။ အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ား၏ လုံ႔လ၊ ဦးေဖေမာင္တင္၏ လုံ႔လေၾကာင့္ ၁၄ ႏွစ္အတြင္း ျမန္မာစာေပအသီးအပြင့္တုိ႔ကုိ ဆြတ္ယူစားသုံးၾကရေပၿပီ။

သုိ႔ေသာ္ ၎အသီးအပြင့္တုိ႔မွာ ေရွးျမန္မာစာေပ အပင္ႀကီးမ်ား၏ အသီးအပြင့္မ်ားႏွင့္မတူ။ အေနာက္ႏုိင္ငံမွလာေသာ ေျမၾသဇာမ်ားျဖင့္ စုိက္ပ်ဳိးေသာ အပင္တုိ႔မွ သီးပြင့္ေသာ အသီးအပြင့္မ်ား ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ တစ္မ်ဳိးျဖစ္လ်က္ ေနေပသည္’ တ့ဲ။

(ေခတ္စမ္းစာေပအေထြေထြ)

‘ေခတ္စမ္းကဗ်ာမ်ား’စာအုပ္ ၁၉၃၄ ဇူလိုင္မွာ ထြက္လာၿပီးတ့ဲေနာက္ မေရွးမေႏွာင္းမွာပဲ ဆရာႀကီးမိႈင္းက ဘာေတြ ေရးေနသလဲ၊ ဘယ္လုိ ေရးေနမလဲ ဆုိတာကုိ ျပန္ၾကည့္လုိက္ေတာ့-

‘တုိ႔ဗမာ အရွင္သခင္ ထုိအေက်ာ္အေမာ္ ဂိုဏ္းတြင္ျဖင့္

မွ်ဳိ႕ရတနာ သခင္ အၾကင္ ျဗဟၼာစုိရ္ ေဇာ္ကသုိဏ္းေတြႏွင့္

ပလႅင္ဗဟုိရ္ေသာ္ တႏိႈင္းေပပ

ဇမၺဴသမုိင္း ေပ်ာ္စရာ့အေျခ

(အုိကြယ္) “သခင္ကုိယ္ေတာ္မိႈင္း”ရယ္လုိ႔ လူတုိင္း ေခၚၾကေစ’

(သခင္ဋီကာ၊ ၁၉၃၅)

ဆရာႀကီး အသက္ ၆၀ အရြယ္၊ တုိ႔ဗမာအစည္းအ႐ုံး ပထမအႀကိမ္ ျပည္လုံးကြ်တ္ညီလာခံ (ေရနံေခ်ာင္း) မွာ ေရးလုိက္တ့ဲ ဆရာႀကီးရဲ႕ ကဗ်ာပါ။

ကဲ ဒီေနရာေလာက္ေန ျပန္ေကာက္ၾကည့္ရရင္ ဆရာႀကီးသခင္ကုိယ္ေတာ္မိႈင္းေရာ၊ ေခတ္စမ္းပါ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္စလုံးဟာ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး၊ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး လူထုလႈပ္ရွားမႈႀကီးထဲမွာ စာဆုိခ့ဲၾကတာျဖစ္တယ္ လုိ႔ ဆုိရမယ္။

ေခတ္စမ္းက အမ်ဳိးသားစာေပသစ္၊ ရသစာေပသစ္ ျဖစ္ထြန္းေရးကုိ ‘ေဇာင္း’ ေပးတယ္။ ဆရာႀကီးမိႈင္းက အမ်ဳိးသားယဥ္ေက်းမႈသစ္၊ အမ်ဳိးသားႏုိင္ငံေရးလမ္းသစ္နဲ႔ လြတ္လပ္ေရးကုိ ‘ဇန္း’ တင္တယ္။

ဒီလမ္းေၾကာင္း ႏွစ္ခုလုံးတုိ႔ စာဆုိခ့ဲၾကတ့ဲ ေစတနာဟာ အမ်ဳိးသားေရး ေစတနာ၊ လြတ္လပ္ေရး ေစတနာေတြနဲ႔ခ်ည္းပါပဲ။

ကဗ်ာပုံသဏၭာန္ အေရးအဖဲြ႔ပုိင္းမွာ မတူဘူး။ ကဲြျပားၾကတယ္။ သုိ႔ေသာ္ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး၊ နယ္ခ်ဲ႔ဆန္႔က်င္ေရး ဆုိတ့ဲ အဓိက ဦးတည္ခ်က္မွာ စုေပါင္း အားျဖည့္ခ့ဲၾကတာပါပဲ။

ေခတ္စမ္းရဲ႕ စာေပေတာ္လွန္မႈအစ ‘ပိေတာက္ပန္း’ (၁၉၂၈)ဟာ သံခ်ဳိကဗ်ာပုံသဏၭာန္။

ေခတ္စမ္းကသာ ဂႏၳ၀င္နဲ႔ သမား႐ုိးက်စာေပေတြကေန လမ္းခဲြလုိက္တ့ဲ ေတာ္လွန္မႈ မလုပ္ခ့ဲဘူးဆုိရင္ ဒီေန႔ ျမန္မာကဗ်ာရဲ႕ သမုိင္းေၾကာင္းဟာ တစ္မ်ဳိးတစ္ဖုံ ျဖစ္ေနႏုိင္ပါတယ္။ စာေပသစ္ (၁၉၅၀)၊ မႏၱေလးတကၠသုိလ္ကဗ်ာေခတ္(၁၉၆၀)၊ မုိးေ၀ကဗ်ာေခတ္(၁၉၇၀)၊ ၿပီးေတာ့ ဒီေန႔ေခတ္ေပၚကဗ်ာအထိဟာ ေရအလ်ဥ္သေဘာ စီးဆင္းလာခ့ဲတာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ေခတ္စမ္းဟာ ျမန္မာစာေပရဲ႕ ကဗ်ာေတာ္လွန္မႈမွာ အေရးပါတ့ဲ မုခ္ဦးျဖစ္တယ္ဆုိတဲ့ အခ်က္ကုိ သတိခ်ပ္ရပါလိမ့္မယ္။

အဲဒီလုိ ပုံသဏၭာန္ ေတာ္လွန္မႈရိွတ့ဲ ‘ေခတ္စမ္း’ နဲ႔ ‘မိႈင္း’ တုိ႔ဟာ စာဆုိၾကပုံ ဖဲြ႔ပုံ ဖဲြ႔ပန္း မတူပါဘူး။

ေခတ္စမ္းရဲ႕ အသစ္ဆုံး ပုသဏၭာန္ (အသုံးအမ်ားဆုံးပုံစံလုိ႔လည္း ဆုိႏုိင္တယ္) ဟာ သံခ်ဳိနဲ႔ ေလးလုံးစပ္။

ဆရာႀကီးမိႈင္းကေတာ့ အစဥ္အလာစာေပထဲက ‘ငုိခ်င္း’ နဲ႔ ‘ဇာတ္လကၤာသြား’ ကုိ တီထြင္ ဆန္းသစ္ၿပီး ‘ေလးခ်ဳိးႀကီး’ ဆုိတ့ဲ ပုံသဏၭာန္ ေရာက္ေအာင္ ေရးဖဲြ႔သူပါ။

ဆရာႀကီးရဲ႕ ကဗ်ာပုံသဏၭာန္ (ေလးခ်ဳိးႀကီး)ကုိ အဲဒီေခတ္တုန္းက မလုိတ့ဲသူေတြကလည္း -

‘ေတးမ်ဳိးအၿပီး မသာမယာကုိ

ေလးခ်ဳိးႀကီး မဟာကဗ်ာရယ္လုိ႔’ ဆုိၿပီး ေ၀ဖန္ ႐ႈတ္ခ်ခ့ဲၾကေသးတယ္။ (‘ေခတ္စမ္း’ဘက္ကေတာ့ မဟုတ္ပါ)

ဆရာႀကီးမိႈင္းက ေဇာ္ဂ်ီတုိ႔ မင္းသု၀ဏ္တုိ႔ ေရးဖဲြ႔ေနၾကတ့ဲ သံခ်ဳိနဲ႔ ေလးလုံးစပ္ ဆုိတ့ဲ ေယဘုယ်အျဖစ္ဆုံး ပုံသဏၭာန္ေတြကုိ မေရးခ့ဲပါဘူး။

အဲဒီ ငုိခ်င္းနဲ႔ ဇာတ္လကၤာသြား၊ နေဘထပ္ ကဗ်ာမ်ားကုိပဲ ေရးခ့ဲတာပါ။

ဆရာႀကီးဟာ အဲဒီေခတ္က ျမန္မာျပည္သူလူထု ရင္ထဲက ပါေတာ္မူ ခံစားမႈ၊ လြတ္လပ္ေရး အလြမ္းဓာတ္ခံ၊ ကုိလုိနီ နာၾကည္းခ်က္ေတြကုိ သိပါတယ္။ ျပည္သူလူထုက ကုိယ့္ထီးကုိယ့္နန္းကုိ ႏွေျမာတသလုိ႔၊ လြတ္လပ္ေရးကုိ လြမ္းဆြတ္လုိ႔ ‘ငုိ’ခ်င္ေနၾကတ့ဲ အခ်ိန္မွာ ဆရာႀကီး ကုိင္စဲြတ့ဲ ကဗ်ာနည္းကေတာ့ ‘ငုိခ်င္လ်က္ လက္တုိ႔’တ့ဲ နည္းပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ငုိခ်င္းဇာတ္လကၤာသြားကုိ ဆရာႀကီးက ေလးခ်ဳိးႀကီးေတြအျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ဆန္းသစ္ေရးဖဲြ႔ခ့ဲတာ ျဖစ္ပါတယ္။

လူထုအသံ၊ လူထုဟန္၊ လူထုဘာသာစကား၊ အရပ္သုံးစကား နဲ႔ ဇာတ္နိပါတ္ပုံျပင္၊ နေဘကာရန္ေတြဟာ ဆရာႀကီးရဲ႕ ကဗ်ာနည္းပါပဲ။

ဆရာႀကီးရဲ႕ ကဗ်ာေတြက ျမန္မာျပည္သူလူထုကုိ ‘လြမ္း’ေစပါတယ္။ အလြမ္းေတြဟာ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး တုိက္ပဲြမွာ အင္အားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားၾကပါတယ္။ ေျပာရရင္ မိႈင္းရဲ႕ အလြမ္းေတြ၊ ေခတ္စမ္းရဲ႕ အလြမ္းေတြနဲ႔ အမ်ဳိးသားႏုိင္ငံေရးသစ္၊ အမ်ဳိးသားစာေပသစ္ဟာ ျဖစ္ထြန္္းလာခ့ဲတယ္။ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးတ့ဲေနာက္ပုိင္းမွာ စာေပသစ္ လႈပ္ရွားမႈ ေပၚလာတယ္။ စာေပသစ္ကုိ ဦးေဆာင္တာကေတာ့ ဆရာ ဒဂုန္တာရာပါပဲ။

အဲဒီအထိ ျပန္ၾကည့္ရရင္ ဆရာႀကီးမိႈင္းနဲ႔ ‘ေခတ္စမ္း’ တုိ႔ဟာ ပုံသဏၭာန္ မတူခ့ဲဘူး ဆုိတာ အထင္းသား ျမင္ရမယ္။

ေခတ္စမ္းက ဆရာႀကီးရဲ႕ ဇာတိမာန္ အစဥ္အလာ ၾသဇာကုိ ခံခ့ဲတယ္။ ဒါေပမ့ဲ ဆရာႀကီးရဲ႕ ကဗ်ာဟန္ကုိ မတုပခ့ဲဘူး။

(ကဗ်ာ) ပုံသဏၭာန္ခ်င္း မတူဘူး။ ပုံသဏၭာန္ခ်င္း မတူရေကာင္းလား ဆုိၿပီး (မတူလုိ႔ ဆုိၿပီး) ေခတ္စမ္း (အဓိကေခါင္းေဆာင္ေဇာ္ဂ်ီနဲ႔မင္းသု၀ဏ္)က ဆရာႀကီးမိႈင္းကုိ ဆန္႔က်င္ခ့ဲပါသလား။ ျပစ္တင္ ႐ႈတ္ခ်ခ့ဲပါသလား။ အသိအမွတ္မျပဳဘဲ ေနခ့ဲပါသလား။

အဲဒီလို မဟုတ္ဘူး။ ေခတ္စမ္းက မိႈင္းကုိ မဆန္႔က်င္ခ့ဲဘူး။ မ႐ႈတ္ခ်ခ့ဲဘူး။ အသိအမွတ္မျပဳဘဲလည္း မေနခ့ဲဘူး။ မိႈင္းပုံသဏၭာန္က မိႈင္းပဲ။ ေခတ္စမ္း ပုံသဏၭာန္က ေခတ္စမ္းပဲ။ မတူဘူး။ မတူတာကုိ နားလည္တယ္။ လက္ခံ အသိအမွတ္ျပဳ၊ တန္ဖုိးထားတယ္။ ဒါကုိ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး လႈပ္ရွားမႈ သမုိင္းက သက္ေသခံေနၿပီးသား။

ပထမဆုံး ေခတ္စမ္းကဗ်ာ (၁၉၂၈)၊ ေခတ္စမ္းကဗ်ာစာအုပ္(၁၉၃၄) ေပၚထြက္ခ့ဲၿပီးလုိ႔ ေနာင္ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးစ (၁၉၄၉)မွာ ေခတ္စမ္းရဲ႕ အဓိက ေခါင္းေဆာင္ ကဗ်ာဆရာျဖစ္တ့ဲ ဆရာေဇာ္ဂ်ီက ဆရာႀကီးမိႈင္းရဲ႕ စာေပနဲ႔ သမုိင္းတန္ဖုိးကုိ ‘သခင္ကုိယ္ေတာ္မိႈင္းဋီကာ’ဆုိၿပီး ေရးသားေဖာ္ထုတ္ကာ ခ်ီးက်ဴး ဂုဏ္ျပဳခ့ဲပါေတာ့တယ္။

၁၉၆၄ (၂၃-၇-၆၄) ဆရာႀကီးသခင္ကုိယ္ေတာ္မိႈင္း ကြယ္လြန္ေတာ့ ေခတ္စမ္းကဗ်ာေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္တ့ဲ ဆရာမင္းသု၀ဏ္က ‘ဆရာႀကီးသာ စာမဆုိခ့ဲေသာ္’ ဆုိတ့ဲ ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္တည္းနဲ႔တင္ မိႈင္းရဲ႕ ဂုဏ္ပုဒ္ကုိ ေဖာ္ျပႏုိင္ခ့ဲေပတယ္။

ဒီလုိပဲ မိႈင္းနဲ႔ ေခတ္စမ္း၊ ၿပီးေတာ့ ေခတ္ေပၚ နဂါးနီ၊ အဲဒီစာေပနဲ႔ သမုိင္းလႈပ္ရွားမႈေတြဆီကေန အျမစ္တြယ္ၿပီး ရွင္သန္ႀကီးျပင္းလာတ့ဲ စာေပသစ္ကေကာ ဆရာႀကီးမိႈင္းအေပၚ ဘယ္လုိ သေဘာထားပါသလဲ။

စာေပသစ္ေခါင္းေဆာင္ ဆရာ ဒဂုန္တာရာက ဒီလုိေျပာခ့ဲပါတယ္။

‘ယေန႔ေခတ္ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးသမုိင္းကုိ ေရးသားမည္ဆုိပါက ဆရာႀကီးသည္ ျပည္သူတုိ႔က သံသယ ကင္းရွင္းစြာ သူမတူေအာင္ ေလးစားအပ္ေသာ ျပည္သူ႔ေခါင္းေဆာင္ႀကီးအျဖစ္ ကမၸည္းထုိးရမည္ ျဖစ္သက့ဲသုိ႔၊ ယေန႔ေခတ္ ျမန္မာစာေပသမုိင္းကုိ ျပဳစုေသာအခါ၌လည္း တုိးတက္ေသာ ကဗ်ာႏွင့္စကားေျပ စာေပ အေမြအႏွစ္တုိ႔ကုိ ထားရစ္ခ့ဲသူ၊ ျပည္သူ႔စာေပေခါင္းေဆာင္ႀကီး အျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ရမည္သာ ျဖစ္ပါသည္’ တ့ဲ။

(ဆရာႀကီး သခင္ကုိယ္ေတာ္မိႈင္း ၉၅ ႏွစ္ေျမာက္ ေမြးေန႔ ဂုဏ္ျပဳစာတမ္း)

အဲဒါေၾကာင့္ ေခတ္သစ္ ျမန္မာစာေပသမုိင္း၊ ျမန္မာကဗ်ာသမုိင္းမွာ အလ်ဥ္မျပတ္ ေကာင္းျမတ္တ့ဲ အစဥ္အလာနဲ႔ တသြင္သြင္ စီးဆင္းေနတ့ဲ ေရစီးေၾကာင္းဟာ ေခတ္စမ္းကေန ျပန္ေျပာရရင္ ...

သခင္ကုိယ္ေတာ္မိႈင္း၊ ေဇာ္ဂ်ီ၊ မင္းသု၀ဏ္၊ ဒဂုန္တာရာမွသည္ ယေန႔အထိ ကဗ်ာဆရာ အဆက္ဆက္၊ ကဗ်ာလႈပ္ရွားမႈအဆက္ဆက္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

[႐ုပ္ရွင္ေတးကဗ်ာ၊ စက္တင္ဘာ ၁၉၉၇]